Απόσπαση από κινητά τηλέφωνα: αιτίες και συνέπειες

Τα κινητά τηλέφωνα στον σημερινό υπερσυνδεδεμένο κόσμο έχουν γίνει απαραίτητο μέρος της καθημερινής ζωής, ιδίως μεταξύ των νέων και εφήβων. 

Ωστόσο, αυτές οι ισχυρές συσκευές αποτελούν επίσης δίκοπο μαχαίρι, προσφέροντας μια γκάμα επιλογών όπως πρόσβαση στο διαδίκτυο, πληθώρα πληροφοριών, ψυχαγωγία και ενημέρωση αλλά παράλληλα αποσπούν πολύ την προσοχή μας. 

Από το 2024 περίπου το 89% των νέων ηλικίας 13-17 στις ΗΠΑ διαθέτουν κινητό, ενώ ταυτόχρονα στην Ευρώπη το 83% χρησιμοποιεί το κινητό τηλέφωνο για σύνδεση στο Διαδίκτυο. 

Η απόσπαση της προσοχής από τα κινητά τηλέφωνα εκδηλώνεται με διάφορες μορφές, όπως ειδοποιήσεις από τα ΜΚΔ, κλήσεις, μηνύματα. 

Η απόσπαση μπορεί να κατηγοριοποιηθεί σε ενδογενή (δηλαδή εσωτερικές σκέψεις για δραστηριότητες που σχετίζονται με το κινητό) και εξωγενή, δηλαδή από εξωτερικά ερεθίσματα, όπως οι ειδοποιησεις. 

Ακόμη και η απλή παρουσία του κινητού στον χώρο λειτουργεί ως ερέθισμα για το συχνό και επαναλαμβανόμενο κοίταγμα του κινητού. ΤΑυτές οι πρακτικές είναι δυνατόν να λειτουργήσουν ως καταλύτης για μια σταδιακή κλιμάκωση χρήσης και απόσπασης από το κινητό, οδηγώντας σε διάφορες προκλήσεις.

Οι έρευνες δείχνουν ότι η απόσπαση προσοχής από το κινητό τηλέφωνο συσχετίζεται σημαντικά με την γνωστική συναισθηματική ενασχόληση, όπου οι χρήστες δυσκολεύονται να επικεντρωθούν στα κύρια καθήκοντα τους λόγω των παρορμητικών σκέψεων που προκύπτουν από την έντονη ενασχόληση με το κινητό. 

Αυτή η ενασχόληση μπορεί να οδηγήσει στην παραμέληση βασικών υποχρεώσεων, όπως καθημερινές υποχρεώσεις και προσωπικές σχέσεις. 

Αξίζει να σημειωθεί πως ακόμη και όταν τα άτομα δεν χρησιμοποιούν το κινητό ενεργά αλλά απλά βρίσκεται στον χώρο είναι δυνατόν να μειώσουν τη γνωστική ικανότητα, οδηγώντας σε μειωμένη απόδοσης σε εργασία ή δραστηριότητες που απαιτούν προσοχή. 

Αυτή η συχνή και ίσως εθιστική φύση των κινητών εκδηλώνεται με διάφορες συμπεριφορές. Ειδικότερα, 87% των ατόμων τσεκάρει το κινητό μέσα σε διάστημα της μιας ώρας από το ξύπνημα ή πριν τον ύπνο αναδεικνύοντας τα από τα πιο σημαντικά αντικείμενα που τείνουν να ελέγχουν οι άνθρωποι κατά το ξύπνημα ή πριν την επέλαση του ύπνου, επηρεάζοντας τον ύπνο και σύναμα την ψυχική υγεία. 

Ο μέσος ενήλικας ξοδεύει πάνω από 5 ώρες ημερησίως στο κινητό, με μερικούς από αυτούς να ελέγχουν παρορμητικά το κινητό κάθε 5 λεπτά. Αυτή η έντονη χρήση συνδεέται με αυξημένα επίπεδα άγχους, στρες και κατάθλιψης.

Η απόσπαση τροφοδοτείται από διάφορους παράγοντες:

Χαρακτηριστικά Κινητού

Τα κινητά έχουν σχεδιαστεί για να τραβούν την προσοχή μέσω ειδοποιήσεψν και ελκυστικού περιεχομένου φωτεινές ενδείξεις, flashing apps. Αυτός ο σχεδιασμός ενθαρρύνει συχνά συμπεριφορές ελέγχου που αποσπούν την προσοχή.

Κοινωνική Πίεση και Ανάγκη για Μόνιμη Σύνδεση

Ο φόβος απουσίας ωθεί τους νέους να παραμένουν συνδεδεμένοι. Οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης ενισχύουν αυτή τη πίεση παρουσιάζοντας διάφορες εκφάνσεις της ζωής των άλλων- κάνοντας δύσκολη την αποσύνδεση. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των κινητών είναι οι ειδοποιήσεις, που πρωταρχικός τους σκοπός είναι η άμεση παροχή πληροφοριών για να προσελκύσουν την προσοχή των χρηστών. Αυτό το χαρακτηριστικό έχει την ικανότητα να διακόψει την προσοχή του χρήστη ενώ ασχολείται με μια εργασία ή δραστηριότητα. Τα άτομα με υψηλά επίπεδα FoMO είναι πιθανότερο να βιώσουν μεγάλο αριθμό αποσπάσεων και διακοπών λόγω των ειδοποιήσεων, κατευθύνοντας την προσοχή τους σε αυτές και κατ’ επέκταση στη χρήση του κινητού, διακόπτοντας έτσι τη συμμετοχή τους σε άλλες δραστηριότητες.

Γνωστική Υπερφόρτωση

Η πολυδιεργασία (multitasking) που προσφέρει το κινητό οδηγεί στην γνωστική υπερφόρτωση. Οι έφηβοι και οι νέοι συχνά χειρίζονται ταυτόχρονα πολλές εφαρμογές και ειδοποιήσεις γεγονός που μπορεί να υπερφορτώσει τους γνωστικούς πόρους και να εμποδίσει την αποτελεσματική διαχείριση καθηκόντων.

Μετρίαση αυτώς των αρνητικών επιπτώσεων

Για τη μετρίαση αυτώς των αρνητικών επιπτώσεων της απόσπασης προσοχής από τα κινητά τόσο οι γονείς αλλά και οι νέοι μπορούν να υιοθετήσουν διαφορές στρατηγικές.

Θεσμοθέτηση Όρων

Καθορισμός συγκεκριμένες ώρες για τη χρήση του κινητού. Ενθάρρυνση περιόδων χωρίς αυτό κατά τη διάρκεια γευμάτων ή χρόνο μελέτης και προώθηση της εμπλοκής πρόσωπο με πρόσωπο αλληλεπίδραση.

Παρακολούθηση Χρήσης

Χρησιμοποιήστε εφαρμογές που παρακολουθούν του χρόνου οθόνης και θέσπιση ορίων στην χρήση για συγκεκριμένες εφαρμογές. Αυτή η ευαισθητοποίηση μπορεί να βοηθήσουν στο να αναγνωριστούν και να αντιληφθούν οι συνήθειες τους και να κάνουν συνειδητές αλλαγές

Μάθετε και Εκπαιδευτείτε στην Επίγνωση

Προσπαθήστε να μάθετε και να διδάξετε τεχνικές επίγνωσης και ενσυνειδητότητας που βοηθούν στην συνειδητοποίηση των μοτίβων χρήσης των κινητών και να αναπτυχθούν δεξιότητες αυτορρύθμισης. Βελτίωση της εστίασης και μείωση άγχους που σχετίζονται με τη συνεχή συνδεσιμότητας.

Δημιουργία Πρότυπου Υγιούς Συμπεριφοράς

Οι γονείς θα πρέπει να διαμορφώνουν οι ίδιοι υγιείς συνήθειες και όχι την ένδειξη διπλών μηνυμάτων. Η επίδειξη ισορροπημένης χρήσης μπορεί να επηρεάσει θετικά τις συμπεριφορές των εφήβων.

Η απόσπαση της προσοχής από τα κινητά θέτει σημαντικές προκλήσεις στον ολοένα και πιο ψηφιακό κόσμο. Ωστόσο με την κατανόηση των υποκειμενικών ψυχολογικών παραγόντων και την εφαρμογή στοχευμένων στρατηγικών, τα άτομα μπορούν να ανακτήσουν τον έλεγχο της προσοχής και της χρήσης της συσκευής. Οι γονείς διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση υγιεινών συνηθειών και στην καθοδήγηση της χρήσης της τεχνολογίας από τα παιδιά. Τελικά, η καλλιέργεια της ενσυνειδητότητας, ο καθορισμός ορίων και η αξιοποίηση εργαλείων δύνανται να βοηθήσουν στον μετριασμό των αρνητικών επιπτώσεων της απόσπασης προσοχής από το κινητό. Όπως η τεχνολογία συνεχίζει να εξελίσσεται, η έρευνα και οι προσαρμοστικές προσεγγίσεις θα είναι απαραίτητες για την πλοήγηση στις πολύπλοκες σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και των συσκευών τους. Με συνειδητή προσπάθεια και παρεμβάσεις είναι δυνατόν να αξιοποιηθούν τα οφέλη των κινητών και παράλληλα να ελαχιστοποιηθούν οι αποσπάσεις από αυτό.

___

Βιβλιογραφία

Marino, C., Canale, N., Melodia, F., Spada, M. M., & Vieno, A. (2021). The overlap between problematic smartphone use and problematic social media use: A systematic review. Current Addiction Reports, 1-12. https://doi.org/10.1007/s40429-021-00398-0

Throuvala, M. A., Pontes, H. M., Tsaousis, I., Griffiths, M. D., Rennoldson, M., & Kuss, D. J. (2021). Exploring the Dimensions of Smartphone Distraction: Development, Validation, Measurement Invariance, and Latent Mean Differences of the Smartphone Distraction Scale (SDS). Frontiers in Psychiatry, 12. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2021.642634 

Vempati, S., Bhuma, M. K., & Fiaidhi, J. (2023). Fear of missing out, social media engagement, smartphone addiction and distraction moderating role of tracking apps in the youth. Authorea Preprints. https://doi.org/10.36227/techrxiv.12094107.v1

Oraison, H., Nash-Dolby, O., Wilson, B., & Malhotra, R. (2020). Smartphone distraction-addiction: Examining the relationship between psychosocial variables and patterns of use. Australian Journal of Psychology, 72(2), 188–198. https://doi.org/10.1111/ajpy.12281

Rozgonjuk, D., Elhai, J. D., Ryan, T., & Scott, G. G. (2019). Fear of missing out is associated with disrupted activities from receiving smartphone notifications and surface learning in college students. Computers and Education, 140. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2019.05.016

Firth, J., Torous, J., Stubbs, B., Firth, J. A., Steiner, G. Z., Smith, L., Alvarez-Jimenez, M., Gleeson, J., Vancampfort, D., Armitage, C. J., & Sarris, J. (2019). The “online brain”: how the Internet may be changing our cognition. World Psychiatry, 18(2), 119–129. https://doi.org/10.1002/wps.20617 

Horwood, S., & Anglim, J. (2019). Problematic smartphone usage and subjective and psychological well-being. Computers in Human Behavior, 97, 44–50. https://doi.org/10.1016/j.chb.2019.02.028

Zhao, C., Ding, N., Yang, X., Xu, H., Lai, X., Tu, X., Lv, Y., Xu, D., & Zhang, G. (2021). Longitudinal Effects of Stressful Life Events on Problematic Smartphone Use and the Mediating Roles of Mental Health Problems in Chinese Undergraduate Students. Frontiers in Public Health, 9. https://doi.org/10.3389/fpubh.2021.75221

Paul, C. L., Komlodi, A., & Lutters, W. (2015). Interruptive notifications in support of task management. International Journal of Human Computer Studies, 79, 20–34. https://doi.org/10.1016/j.ijhcs.2015.02.001